TP Hà Nội đang đối mặt với thách thức trong việc quản lý và sử dụng không gian ngầm trong bối cảnh đô thị ngày càng phát triển. Sự phát triển mạnh mẽ của không gian ngầm đô thị là tiêu chí cần thiết để đo lường mức độ hiện đại hóa của TP Hà Nội và là xu hướng tất yếu của phát triển đô thị. Để xây dựng Hà Nội trở thành một TP ngày một hiện đại, chúng ta cần tăng cường hơn nữa sự phối hợp không gian ngầm và không gian trên mặt đất, thúc đẩy quy hoạch khoa học, sử dụng hợp lý và quản lý tỉ mỉ tài nguyên không gian dưới lòng đất bằng những nỗ lực cụ thể, đồng thời xây dựng quản lý không gian ngầm chất lượng cao. Bài báo đưa ra những chỉ dẫn cụ thể trong việc quản lý và sử dụng không gian ngầm đô thị một cách hiện đại và khoa học.  

Đặt vấn đề

Hiện nay Chính phủ Việt Nam bắt đầu quan tâm và chú trọng phát triển không gian ngầm tại các đô thị, chủ yếu là Hà Nội và TP Hồ Chí Minh để tìm giải pháp khắc phục tình trạng quá tải trong phát triển đô thị tại các TP lớn, đồng thời với việc phát triển hệ thống đường sắt đô thị.

Khu phố ngầm kiểu mới (tái tạo đô thị)

Với sự cải thiện mức sống của người dân, ngày càng có nhiều người đổ về TP, dẫn đến nhu cầu về diện tích sử dụng cao. Để thích ứng tốt hơn với sự phát triển không ngừng của xã hội hiện đại, không gian ba chiều cần được tận dụng tối đa và không gian ngầm là một trong những hướng quan trọng nhất để mở rộng. Để góp phần đưa TP Hà Nội phát triển nhanh hơn và tốt hơn, cần quy hoạch và sử dụng không gian ngầm đô thị một cách hợp lý, không ngừng mở rộng quy mô sử dụng không gian ngầm đô thị và phát triển theo quy hoạch.

Dự án thành phố ngầm tại Singapore

Hiện trạng quản lí và sử dụng không gian ngầm đô thị

Với tốc độ tăng trưởng kinh tế không ngừng trong những năm gần đây, quy mô xây dựng đô thị của Hà Nội cũng không ngừng mở rộng, mức độ đô thị hoá không ngừng được nâng cao. Tuy nhiên, khi đất xây dựng ngày càng giảm, giao thông trở nên tắc nghẽn và chất lượng môi trường ngày càng đi xuống. TP Hà Nội đang phải đối mặt với áp lực tăng về nhiều phương diện. Vì vậy, việc phát triển không gian ngầm đô thị được chú trọng nhiều hơn. Thông qua sự tăng trưởng liên tục trong những năm gần đây, TP Hà Nội đã đạt được những tiến bộ nhất định trong việc sử dụng không gian ngầm như tầng hầm nhà cao tầng, tuyến ống cáp điện ngầm và hệ thống thoát nước thải ngầm, và cũng bắt đầu xây dựng những tuyến tàu điện ngầm đầu tiên (Tuyến tàu điện ngầm số 3: Nhổn – Ga Hà Nội) và định hướng sử dụng không gian ngầm với mục đích phát triển đô thị theo hình thức TOD. Do Hà Nội bắt đầu sử dụng không gian ngầm đô thị muộn, nên chúng ta cần phải học hỏi về quy hoạch, thiết kế độ thị từ các TP phát triển ở nước ngoài.

Ý nghĩa của việc quản lí và sử dụng không gian ngầm đô thị

1. Giảm bớt tình trạng thiếu đất xây dựng

Với quá trình đô thị hóa ngày càng diễn ra nhanh chóng, quy mô của TP không ngừng mở rộng, mâu thuẫn giữa thiếu đất xây dựng và phát triển đô thị ngày càng trở nên gay gắt. Tuy nhiên, nhờ phát triển và tận dụng không gian ngầm đô thị, các bãi đỗ xe, trung tâm mua sắm, giải trí ban đầu được xây dựng trên mặt đất được chuyển xuống dưới lòng đất, điều này không chỉ tiết kiệm tài nguyên đất mà còn giảm bớt mâu thuẫn giữa con người và đất đai, đồng thời duy trì việc xây dựng các tòa nhà đạt tiêu chuẩn cao, lưu giữ những điểm tốt của cả hai từ góc độ phát triển đô thị.

2. Giảm ùn tắc giao thông và cải thiện chất lượng môi trường

Sự phát triển kinh tế chắc chắn sẽ dẫn đến sự cải thiện về mức sống của người dân. Khi nhu cầu về phương tiện đi lại tăng lên hàng ngày, các TP tràn ngập ô tô. Nhưng việc xây dựng đường, bãi đỗ xe vẫn chưa đủ đáp ứng nhu cầu, khó tránh khỏi tình trạng ùn tắc. Bên cạnh đó, việc xả khí thải quá mức đã gây ô nhiễm không khí đáng kể. Tuy nhiên, bằng cách sử dụng không gian ngầm đô thị để xây dựng bãi đỗ xe hoặc phát triển giao thông công cộng như tàu điện ngầm, tình trạng tắc nghẽn đô thị đã được giảm bớt, lượng khí thải phát thải đã giảm và tình trạng ô nhiễm không khí cũng giảm bớt. Ngoài ra, đất xây dựng ban đầu được sử dụng để xây dựng công viên, có thể tăng diện tích phủ xanh, nâng cao chất lượng môi trường và cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân, đóng vai trò to lớn trong việc thúc đẩy xây dựng các TP đáng sống.

3. Có lợi trong việc xây dựng hệ thống phòng không đô thị

Không gian ngầm đô thị ở Hà Nội lần đầu tiên được phát triển để phòng không, sơ tán, vận chuyển nhân sự và vật chất trong thời chiến. Ngày nay, không gian ngầm đô thị được sử dụng toàn diện để đặt đường ống thủy điện và xây dựng các cơ sở cung cấp thực phẩm và vật tư y tế, điều này đã cải thiện đáng kể an ninh phòng không đô thị.

4. Giảm tiêu thụ năng lượng

So với các công trình trên mặt đất, không gian ngầm đô thị kém thông thoáng vì tương đối khép kín. Do đó, không có sự chênh lệch nhiệt độ đáng kể, lòng đất ấm áp vào mùa đông và mát mẻ vào mùa hè dưới lòng đất, tiết kiệm nguồn điện và giảm bớt tình trạng thiếu điện trong thời kỳ cao điểm.

Giải pháp quản lí và sử dụng không gian ngầm đô thị

1. Hướng đến con người và sự phát triển trong tương lai của không gian ngầm

  • Quản lý và sử dụng không gian ngầm hướng đến con người

Thứ nhất, việc xây dựng không gian ngầm cần nhận ra sự chung sống hài hòa giữa con người và thiên nhiên, đồng thời phản ánh rõ hơn nguyên tắc hướng đến con người từ các khía cạnh bố trí chức năng, kết nối, xây dựng môi trường và quản lý an toàn, để đạt được sự phát triển đô thị bền vững.

Thứ hai, trong tương lai, cần xây dựng và quản lý không gian ngầm với tiêu chuẩn cao hơn, giám sát an toàn vận hành không gian ngầm bằng các phương tiện thông minh hơn và nâng cao khả năng phục hồi của TP.

Thứ ba là tăng cường, phát triển và sử dụng không gian ngầm có đặc điểm bền vững và không thể đảo ngược, và chúng ta phải tuân thủ việc sử dụng tiết kiệm và chuyên sâu để giảm lãng phí tài nguyên không gian.

Thứ tư, mạng lưới, không gian ngầm trong khu đô thị trung tâm rất nhiều, nhưng nó vẫn là những khu vực độc lập, và trong tương lai, nó nên được kết hợp với việc xây dựng các lối đi công cộng ngầm trong mạng lưới giao thông đường sắt và môi trường xung quanh từng bước kết nối không gian ngầm để đạt được bố cục tích hợp.

Thứ năm, việc phát triển và sử dụng không gian ngầm cần được chuẩn hóa một cách có hệ thống và hướng dẫn có trật tự từ các khía cạnh quy hoạch và xây dựng, sử dụng không gian, vận hành an toàn, quản lý sở hữu, phòng không dân dụng và quản lý khẩn cấp thông qua hệ thống luật pháp và chính sách hợp lý.

  • Tuân thủ điểm mấu chốt của an toàn và đảm bảo an toàn địa chất và sinh thái của không gian ngầm.

Thứ nhất là lấp đầy những bất cập về đảm bảo an toàn địa chất trong không gian sâu dưới lòng đất. Trong khâu lập quy hoạch, cần tăng cường đánh giá tài nguyên không gian dưới lòng đất và đánh giá khả năng chịu ảnh hưởng của tài nguyên, môi trường, làm rõ hướng dẫn phân vùng không gian ba chiều phù hợp với xây dựng, xây dựng hạn chế, cấm xây dựng.

Thứ hai là quan tâm đến môi trường nước và đất và an ninh sinh thái của không gian ngầm. Theo dõi chặt chẽ tác động của việc xây dựng kỹ thuật ngầm đến môi trường sinh thái ngầm, đặc biệt là môi trường nước ngầm, kiểm soát nguy cơ ô nhiễm của kỹ thuật xây dựng từ nguồn, thăm dò và phân định ranh giới đỏ để bảo vệ an toàn không gian ngầm, và đảm bảo hiệu quả sự an toàn của không gian ngầm.

  • Tuân thủ phát triển có trật tự, và thực hiện việc xây dựng và bảo tồn không gian ngầm cùng một lúc

Hiện nay, việc xây dựng không gian ngầm ở Hà Nội chủ yếu tập trung ở lớp nông dưới 40 mét. Trong tương lai, việc phát triển và sử dụng không gian ngầm sâu cần được khám phá dựa trên đánh giá an toàn địa chất, và việc xây dựng giao thông đường sắt và cơ sở hạ tầng đô thị nên được sử dụng chủ yếu trong tương lai gần, và về lâu dài, nó có thể được dành riêng và kiểm soát như một không gian chiến lược để xây dựng giao thông đô thị nhanh, phân bổ hậu cần, lưu trữ nước mưa và truyền tải năng lượng.

 2. Cải thiện chất lượng: Phối hợp không gian trên mặt đất và không gian ngầm, định hình không gian công cộng và phát huy chức năng tổng hợp

Thực hiện quản lý tốt với những nỗ lực cụ thể để thúc đẩy việc sử dụng bền vững không gian ngầm. Đầu tiên là làm rõ quyền sở hữu không gian ngầm. Trên cơ sở “Luật đất đai” và các luật cấp cao khác, nghiên cứu và xây dựng các luật và quy định về quyền đất đai trong không gian trên mặt đất và dưới lòng đất ở Hà Nội, và cải thiện hệ thống quyền sở hữu bất động sản cho không gian ngầm. Với sự trợ giúp của khảo sát và lập bản đồ mới và công nghệ thông tin không gian địa lý, sẽ thúc đẩy điều tra ba chiều và xác nhận đăng ký quyền trong không gian ngầm, và khám phá việc thiết lập một hệ thống đăng ký tài sản bất động sản tích hợp trên mặt đất và dưới lòng đất.

Thứ hai là phối hợp quyền, trách nhiệm và lợi ích của không gian ngầm. Làm rõ hơn quyền và trách nhiệm của tất cả các bên, phát huy đầy đủ vai trò điều phối quy hoạch, xây dựng, phát triển và cải cách, phòng thủ dân sự và công an trong lĩnh vực không gian ngầm, tăng cường quản lý tổng thể.

Thứ ba là thúc đẩy quản lý toàn bộ chu trình không gian ngầm. Từ việc xây dựng hệ thống và cơ chế hành chính, cần mở ra chuỗi quản lý “quy hoạch-xây dựng-đăng ký-vận hành” không gian ngầm, và cần thực hiện quản lý toàn bộ chu kỳ “lập kế hoạch và chuẩn bị, nghiên cứu khả thi và thiết kế, phê duyệt và phê duyệt dự án, phát triển và xây dựng, nghiệm thu và đăng ký, vận hành và giám sát” không gian ngầm. Từ khía cạnh quản lý thông tin, tóm tắt và quản lý tất cả các loại dữ liệu không gian ngầm, tạo thành một tập hợp các bảng cơ sở dữ liệu cơ bản và thống nhất quản lý các đơn vị không gian, các yếu tố thuộc tính và các quy tắc cụ thể, để có thể quản lý trên cùng một bản đồ.

3. Hỗ trợ toàn diện: Hoàn thiện việc xây dựng hệ thống pháp luật, tối ưu hoá cơ chế quản lý, đổi mới phương tiện kỹ thuật.

Cải thiện việc cung cấp hệ thống với tư duy có hệ thống và củng cố hệ thống quản lý không gian ngầm.

Thứ nhất là tăng cường xây dựng hệ thống pháp luật cho không gian ngầm. Ưu tiên hàng đầu là thúc đẩy pháp luật toàn diện về bảo vệ, phát triển và sử dụng không gian ngầm, đồng thời hoàn thiện pháp luật liên quan đến quyền sử dụng đất trong không gian ngầm;

Thứ hai là đẩy nhanh độ phủ của hệ thống quy hoạch không gian ngầm;

Thứ ba là tối ưu hóa chính sách quản lý không gian ngầm. Ở đây sẽ cải thiện hệ thống sử dụng không gian ngầm có trả tiền, cải thiện quản lý chuyển nhượng không gian ngầm, thúc đẩy “dịch vụ một cửa” để phê duyệt và quản lý các dự án xây dựng không gian ngầm, đồng thời đưa ra các chính sách hỗ trợ cho việc sử dụng tổng hợp và phát triển sâu rộng không gian ngầm;

Thứ tư là đổi mới các tiêu chuẩn về phương pháp kỹ thuật liên quan đến không gian ngầm. Phối hợp trên mặt đất và dưới lòng đất, xây dựng một cách khoa học hiện trạng sử dụng không gian ngầm và các tiêu chuẩn khảo sát, hướng dẫn sử dụng chuyên sâu, xây dựng hợp lý các tiêu chuẩn bảo tồn và sử dụng chuyên sâu không gian ngầm, chuẩn hóa xây dựng tổng thể, nghiên cứu xây dựng và xây dựng các tiêu chuẩn xây dựng kỹ thuật không gian ngầm toàn diện, tăng cường giám sát và giám sát, đổi mới và áp dụng các công nghệ quan trắc an toàn địa chất và sinh thái và cảnh báo sớm thiên tai của không gian ngầm, củng cố nền tảng dữ liệu, xây dựng toàn diện mô hình dữ liệu và tiêu chuẩn cơ sở dữ liệu cho không gian ngầm;

Thứ năm, thúc đẩy quản lý thông minh và dựa trên thông tin của không gian ngầm. Thúc đẩy “quản lý thống nhất một mạng lưới” trong các lĩnh vực quy hoạch và xây dựng không gian ngầm, giao thông đô thị và quản lý an toàn, sử dụng dữ liệu lớn và công nghệ trí tuệ nhân tạo để làm phong phú thêm các kịch bản ứng dụng quản lý thông minh không gian ngầm và thúc đẩy quản lý toàn bộ chu kỳ sử dụng không gian ngầm.

Một vài quy định về quản lí phát triển và sử dụng không gian ngầm đô thị cho thành phố Hà Nội

Dựa trên kinh nghiệm từ các nước phát triển trên thế giới, nhóm tác giả đưa ra một vài quy định để quản lý phát triển và sử dụng không gian ngầm đô thị ở TP Hà Nội

1. Các quy định chung

  • Để tăng cường quản lý phát triển và sử dụng không gian ngầm đô thị, phát triển hợp lý tài nguyên không gian ngầm đô thị và đáp ứng nhu cầu hiện đại hóa đô thị và phát triển đô thị bền vững, các quy định này được xây dựng theo Luật quy hoạch đô thị của nước ta và các luật và quy định có liên quan.
  • Việc lập quy hoạch không gian ngầm đô thị, phát triển và sử dụng không gian ngầm trong phạm vi khu vực quy chuẩn đô thị phải tuân thủ các quy định này.
    Không gian ngầm đô thị được đề cập trong các quy định này đề cập đến không gian bên dưới bề mặt của khu vực quy hoạch đô thị.
  • Việc phát triển và sử dụng không gian ngầm đô thị phải thực hiện các nguyên tắc quy hoạch thống nhất, phát triển toàn diện, sử dụng hợp lý và quản lý theo quy định của pháp luật, tuân thủ kết hợp các lợi ích xã hội, kinh tế và môi trường, xem xét nhu cầu phòng chống thiên tai và phòng không dân dụng.
  • Bộ phận hành chính xây dựng của Hội đồng Nhà nước chịu trách nhiệm phát triển và sử dụng không gian ngầm đô thị trong cả nước.
    Các cơ quan hành chính xây dựng của chính quyền nhân dân địa phương từ cấp huyện trở lên chịu trách nhiệm quản lý việc phát triển và sử dụng không gian ngầm đô thị trong khu vực hành chính của mình.

2. Quy hoạch không gian ngầm đô thị

  •  Quy hoạch không gian ngầm đô thị là một phần quan trọng của quy hoạch đô thị. Khi tổ chức lập quy hoạch tổng thể đô thị, chính quyền nhân dân các cấp căn cứ vào nhu cầu phát triển đô thị có trách nhiệm lập quy hoạch phát triển không gian ngầm đô thị.
    Việc thực hiện quy hoạch không gian ngầm đô thị, các đơn vị xây dựng có liên quan căn cứ vào quy hoạch và điều kiện thiết kế do sở có thẩm quyền về quy hoạch đô thị quy định phải lập phương án xây dựng không gian ngầm đô thị cụ thể.
  • Quy hoạch không gian ngầm đô thị với các nội dung chính bao gồm: Hiện trạng không gian ngầm và dự báo phát triển, chiến lược phát triển không gian ngầm, trình độ phát triển, nội dung, thời kỳ, quy mô và bố trí, các bước thực hiện phát triển không gian ngầm, cũng như vị trí cụ thể của kỹ thuật ngầm, vị trí lối vào và lối ra, độ cao của các phần khác nhau, mối quan hệ giữa các công trình, mối quan hệ với công trình mặt đất và bố trí toàn diện các dự án hỗ trợ, các chỉ tiêu kinh tế kỹ thuật,…
  • Việc quy hoạch và chuẩn bị không gian ngầm đô thị cần chú ý đến việc bảo vệ và cải thiện môi trường sinh thái của TP, dự đoán một cách khoa học nhu cầu phát triển đô thị, tuân thủ điều kiện của địa phương, có tính đến gần xa, quy hoạch toàn diện và từng bước thực hiện, để việc phát triển và sử dụng không gian ngầm đô thị phù hợp với trình độ phát triển kinh tế và công nghệ của quốc gia và địa phương. Quy hoạch không gian ngầm đô thị nên thực hiện phát triển toàn diện ba chiều theo chiều dọc, các không gian liên quan theo chiều ngang được kết nối với nhau, và các tòa nhà bề mặt và các dự án ngầm được phối hợp với nhau.
  • Quy hoạch không gian ngầm đô thị phải chính xác và đáng tin cậy, khảo sát, thủy văn, địa chất và các dữ liệu khác và việc chuẩn bị cụ thể của công việc phải được thực hiện bởi các đơn vị quy hoạch và thiết kế có đủ năng lực.
  • Là một bộ phận không tách rời của quy hoạch tổng thể đô thị, quy hoạch phát triển không gian ngầm đô thị phải được thẩm tra, phê duyệt theo quy định của Luật quy hoạch đô thị về thẩm tra, phê duyệt quy hoạch tổng thể đô thị.
    Quy hoạch xây dựng không gian ngầm đô thị do phòng quản lý đô thị của chính quyền nhân dân TP xem xét trình chính quyền nhân dân TP phê duyệt.
    Trường hợp cần thay đổi quy hoạch không gian ngầm đô thị thì phải được cơ quan phê duyệt ban đầu phê duyệt.

3. Kỹ thuật xây dựng không gian ngầm đô thị

  • Việc xây dựng không gian ngầm đô thị phải phù hợp với quy hoạch không gian ngầm đô thị và chấp hành quản lý quy hoạch.
  • Cần tổ chức các cơ quan hành chính có liên quan của Chính phủ về công tác sơ bộ dự án, các loại hồ sơ cần phê duyệt, phòng quản lý hành chính xây dựng rà soát, thông qua bản vẽ thiết kế sơ bộ và các tài liệu khác có liên quan, theo quy định của pháp luật để Sở Quy hoạch áp dụng, phê duyệt trước khi thực hiện.
  • Phát triển độc lập giao thông ngầm, thương mại, kho bãi, năng lượng, thông tin liên lạc, đường ống, kỹ thuật phòng không dân dụng và các cơ sở khác, cần lưu giữ các tài liệu phê duyệt có liên quan, thông tin kỹ thuật, phù hợp với các quy định có liên quan của Luật Quy hoạch đô thị, cho các phòng quản lý quy hoạch đô thị để xin ý kiến lựa chọn địa điểm, giấy phép quy hoạch đất xây dựng, giấy phép quy hoạch dự án xây dựng.
  • Công trình dân dụng mới trong đô thị được xây dựng theo quy định của Nhà nước để xây dựng tầng hầm có thể sử dụng cho mục đích phòng không trong thời chiến, chỉ sau khi được cơ quan hành chính về xây dựng của chính quyền nhân dân địa phương từ cấp huyện trở lên thẩm tra, chấp thuận thì công trình dân dụng mới được cấp giấy phép quy hoạch dự án xây dựng.
  • Đơn vị, cá nhân thi công trong trường hợp xin giấy phép quy hoạch dự án đầu tư xây dựng và các văn bản phê duyệt khác có liên quan có thể đề nghị Sở Xây dựng cấp giấy phép xây dựng.
  • Việc xây dựng công trình ngầm phải tuân thủ các quy định, tiêu chuẩn, định mức có liên quan của Nhà nước.
  • Việc khảo sát, thiết kế công trình ngầm do đơn vị khảo sát, thiết kế có trình độ chuyên môn tương ứng đảm nhiệm.
  • Thiết kế kỹ thuật ngầm phải đáp ứng các yêu cầu của việc sử dụng không gian ngầm cho môi trường, an toàn và vận hành và bảo trì các cơ sở, và việc thiết kế các chức năng và lối vào và lối ra phải được phối hợp với việc xây dựng trên mặt đất.
  • Trong thi công kỹ thuật ngầm quy mô lớn, hồ sơ thiết kế phải do các bộ phận hành chính xây dựng của các sở ngành liên quan và các chuyên gia tổ chức để thẩm định thiết kế.
  • Việc thi công xây dựng công trình ngầm do đơn vị thi công có trình độ tương ứng đảm bảo chất lượng công trình.
  • Công trình ngầm phải được thi công theo đúng bản vẽ thiết kế. Trường hợp đơn vị thi công xét thấy cần thiết phải thay đổi phương án thiết kế, đơn vị thiết kế ban đầu phải điều chỉnh và đơn vị thi công phải làm thủ tục thẩm tra, phê duyệt lại.
  • Nên cố gắng tránh can thiệp vào trật tự giao thông và sinh hoạt bình thường của TP, sẽ không làm hỏng các tòa nhà hiện có, thiệt hại tạm thời cho địa hình bề mặt cần được khôi phục kịp thời.
  • Nên thực hiện hệ thống giám sát dự án.
  • Việc hoàn thiện và sản xuất các thiết bị và thiết bị đặc biệt cho kỹ thuật ngầm phải tuân theo các tiêu chuẩn quốc gia thống nhất. Việc hoàn thiện và sản xuất một số thiết bị, thiết bị đặc biệt phải được báo cáo bộ phận quản lý hành chính về xây dựng để phê duyệt.
  • Sau khi hoàn thành công trình ngầm, do các phòng quản lý hành chính xây dựng kết hợp với các bộ phận liên quan tổ chức hoàn thành nghiệm thu công trình và ký kết ý kiến, kinh nghiệm sau khi bàn giao đủ điều kiện. Trong thời hạn sáu tháng kể từ ngày hoàn thành và nghiệm thu, đơn vị thi công có trách nhiệm gửi các thông tin liên quan đến phòng quản lý hành chính về xây dựng, phòng quản lý quy hoạch và cơ quan quản lý tài liệu lưu trữ xây dựng đô thị.

4. Quản lý kỹ thuật không gian ngầm đô thị

  • Do sự phát triển và sử dụng của đơn vị xây dựng hoặc quản lý đơn vị sử dụng, và chịu sự giám sát và kiểm tra của các bộ phận hành chính có thẩm quyền về xây dựng.
  • Công trình ngầm phải dựa trên nguyên tắc “Ai đầu tư, ai sở hữu, ai được lợi, ai duy trì”, đồng thời cho phép đơn vị thi công được đầu tư phát triển, xây dựng công trình ngầm để tự vận hành hoặc chuyển nhượng, cho thuê theo quy định của pháp luật.
  • Đơn vị thi công hoặc đơn vị sử dụng có trách nhiệm tăng cường sử dụng và quản lý các dự án phát triển và sử dụng không gian ngầm, làm tốt công tác bảo trì, quản lý dự án và sửa chữa, cải tạo công trình. Cần thiết lập và cải tiến hệ thống quản lý bảo trì và hồ sơ bảo trì dự án để đảm bảo rằng dự án và thiết bị ở trong tình trạng tốt.
  • Đơn vị thi công hoặc đơn vị sử dụng có trách nhiệm thiết lập và cải thiện hệ thống trách nhiệm an toàn trong quá trình sử dụng và thực hiện các biện pháp khả thi để chấm dứt các vụ cháy nổ, lũ lụt, và các loại ô nhiễm có thể gây nguy hiểm cho sức khỏe con người.
  • Đơn vị thi công hoặc đơn vị sử dụng trong việc sử dụng, trang trí không được thay đổi thiết kế kết cấu công trình ngầm khi chưa được phép, cần thay đổi thiết kế kết cấu ban đầu phải phù hợp với quy định của thủ tục thẩm tra, phê duyệt.
  • Công trình ngầm kết hợp thời bình và thời chiến do các đơn vị xây dựng hoặc sử dụng trong thời bình quản lý, bảo đảm có thể nhanh chóng cung cấp cho các sở, ngành liên quan sử dụng trong thời chiến.

Kết luận và kiến nghị

Bằng cách phát triển và sử dụng hợp lý không gian ngầm đô thị, tài nguyên đất đai có thể được tiết kiệm hợp lý, hiệu quả sử dụng đất có thể được cải thiện một cách hiệu quả và giảm bớt áp lực giao thông. Phát triển và sử dụng hiệu quả không gian ngầm đô thị có thể cải thiện môi trường sinh thái của TP, giảm đáng kể ô nhiễm đô thị, duy trì cảnh quan lịch sử và văn hóa của TP, tăng hiệu quả diện tích cây xanh của TP và mở rộng năng lực của cơ sở hạ tầng ở một mức độ nào đó. Quy hoạch hợp lý không gian ngầm đô thị không chỉ có thể đẩy nhanh quá trình phát triển của TP mà còn nâng cao lợi ích kinh tế và xã hội của TP. Do đó, không gian ngầm đô thị phải được phát triển và tận dụng tốt để TP có thể phát triển nhanh hơn và tốt hơn.

Tác giả đã trình bày một số giải pháp quan trọng để đảm bảo việc phát triển bền vững và an toàn cho không gian ngầm đô thị tại TP Hà Nội. Để thực hiện các giải pháp này một cách hiệu quả, nhóm tác giả đề xuất một số kiến nghị cụ thể:

  • Trước hết, cần tăng cường quản lý và thực hiện các quy định pháp luật liên quan đến không gian ngầm, đồng thời phối hợp giữa các bộ phận hành chính để đảm bảo tính đồng nhất và hiệu quả trong quản lý. Ngoài ra, việc đổi mới các tiêu chuẩn kỹ thuật và áp dụng công nghệ thông tin để quản lý thông minh không gian ngầm cũng được đề xuất nhằm nâng cao hiệu suất và an toàn trong vận hành.
  • Tuy nhiên, để thực hiện các kiến nghị này, cần có sự hợp tác chặt chẽ giữa các cấp quản lý, từ cấp trung ương đến địa phương, đồng thời cần đầu tư vào nghiên cứu và phát triển công nghệ để hỗ trợ việc quản lý và sử dụng không gian ngầm một cách hiệu quả. Chỉ thông qua sự hợp tác và nỗ lực chung, chúng ta mới có thể đảm bảo rằng không gian ngầm đô thị được quản lý và sử dụng một cách bền vững và an toàn, đồng thời đáp ứng được nhu cầu của cả con người và môi trường.

TS. Nguyễn Công Giang
Khoa Xây dựng, ĐH Kiến trúc Hà Nội
 (Bài đăng trên Tạp chí Kiến trúc số 4-2024)

Tài liệu tham khảo
[1]. TS. Nguyễn Công Giang – “Công nghệ thi công công trình ngầm” – NXB Xây dựng, 2019.
[2]. TS. Nguyễn Công Giang – “Sử dụng không gian ngầm đô thị” – Sách dịch. Trường đại học Kiến trúc Hà Nội. 2014
[3]. Yahagi Shuichi, Nguyễn Công Giang, Lê Quang Hanh – “Tiêu chuẩn kỹ thuật đào hầm – 2006: Đào hầm sử dụng khiên đào” – Sách dich. Trường đại học Kiến trúc Hà Nội, 2023
[4]. GS. TSKH. Nguyễn Văn Quảng, TS. Nguyễn Đức Nguôn – “Tổ chức khai thác không gian ngầm” NXB Xây dựng, 2006.
[5]. TS. Nguyễn Công Giang, Nguyễn Xuân Phúc – “Cơ sở khoa học để phân lớp quản lý không gian xây dựng ngầm đô thị và sử dụng không gian ngầm tại thành phố Hà Nội” – Bài tham luận. Hội thảo Chiến lược khai thác giá trị gia tăng từ đất (Land Value Capture – LVC) để tái đầu tư, phát triển đường sắt đô thị và Quản lý, sử dụng không gian ngầm, 2024.
[6]. Nguyễn Công Giang, Vũ Hải Hà – “Nghiên cứu những ảnh hưởng bất lợi khi xây dựng các tuyến phố thương mại ngầm” – Tạp chí Xây dựng, Số 3 – 2018.
[7]. Nguyen Cong Giang, Nakayama Toshio, Sugimoto Takao, Kojima Yoshitaka, Katagiri Masaaki, Ohishi Kanta and Kohata Yukihiro – “Considerations of Holocene Ground and Its Soil Properties in Ha Noi City” – Chikyu Kagaku Earth cience – The Association for the Geological Collaboration in Japan. ISSN:0366-6611, 2015
[8]. Nguyễn Công Giang, Yikihiro Kohata – “Mechanical Property of Liquefied Stabilized Soil Reused Vinh Phuc-Clay in Hanoi City for Underground Construction” – Tuyển tập Hội thảo Xây dựng công trình trong điều kiện đặc biệt, 2010.
[9]. GS.TS Nguyễn Quang Phích, PGS.TS Đào Viết Đoàn, TS Nguyễn Quang Minh – “Vấn đề quy hoạch không gian ngầm TP” – Tạp chí Xây dựng, 2023.
[10]. Quan Zhen – “Development and Utilization of Urban Underground Space”. 4th International Conference on Energy Equipment Science and Engineering. 2019.