Khi chiều buông, và khi bóng tối dần lan tỏa, cũng là khi Hội An lung linh trong một không gian rất khác. Đêm ở phố cổ Hội An thật đẹp, để lại nhiều ấn tượng sâu đậm với những ai đã từng đặt chân tới mảnh đất di sản này. Đêm phố Hội, trữ tình và lãng mạn như một bản romance, mà ở trong đó có những giai điệu, âm thanh, lời ca của lịch sử, văn hóa, kiến trúc, con người và cuộc sống…

Khu phố cổ Hội An là Di sản Văn hóa Thế giới, nhưng Hội An khác nhiều với những di sản vật thể khác trên đất nước (Nhiều di sản vật thể là di tích, thậm chí là phế tích, được “đóng khung” để đánh dấu một thời điểm hay chặng đường lịch sử), nhưng Hội An là một thực thể sống theo đúng nghĩa – Ở đó, tất cả là một cuộc sống, một sự hòa hợp, một dòng chảy không ngừng, cùng xã hội, cùng thời đại, không phải là một cuộc “trình diễn”, mô phỏng hay tái hiện. Hội An là một bảo tàng “sống”, chứa đựng cả những giá trị tinh thần, cốt cách văn hóa lớn lao cùng những di sản vật thể. Đó chính là giá trị lớn nhất mà Hội An có được. Và giá trị ấy được tạo lập, gìn giữ bởi chính con người Hội An.

Dường như, đêm ở phố cổ Hội An cho người ta cảm nhận rõ hơn về điều đó. Đêm phố Hội, vừa có sự mới mẻ, tươi vui, rộn ràng của cuộc sống hiện đại, của một trung tâm du lịch; lại vừa bình yên, lặng lẽ, thậm chí u hoài. Đêm gợi nên những cảm xúc khác biệt; có những thứ ban ngày chìm khuất nhưng đêm lại tỏa sáng, và có những thứ ban ngày nổi bật lại mờ đi trong đêm. Hội An trong đêm, những góc phố, những ngôi nhà lung linh ẩn hiện và quyến rũ hơn…

Nếu có thể ví đêm Hội An giống thể loại gì trong âm nhạc, tôi cho rằng đó là romance. Romance là một thể loại âm nhạc lãng mạn, nhưng không u sầu, thất vọng. Romance có sự hàn lâm, chuẩn mực, tinh tế, trau chuốt của âm nhạc bác học và cũng có cả sự giản dị, gần gũi đời thường. Romance là sự gắn kết không tách rời của giai điệu cho giọng ca và phần đệm piano, là sự hòa quyện giữa giai điệu và ca từ. Bản thân ca từ của romance cũng hoàn chỉnh như một tác phẩm thi ca. Ở tác phẩm romance, phần bè đệm là một thành phần quan trọng, bình đẳng trong hòa tấu chứ không đơn thuần là phụ họa cho giọng ca. Một bản romance hoàn chỉnh cũng có nghĩa là không thể viết khác phần đệm của piano, cũng không thể thay đổi ca từ có nội dung, ý nghĩa khác. Điều đó cũng giống như sự giao hòa của lịch sử, văn hóa, kiến trúc, con người, cuộc sống… trong “bản nhạc đêm” phố Hội, mà không thể bỏ bớt hay đặt riêng rẽ một thành phần nào cả – Bởi nếu làm điều đó, sẽ không còn là phố Hội.


Phố Hội nhỏ bé và có lẽ chỉ đẹp khi nhỏ bé như vậy, cũng như romance chỉ được trình tấu hay được nghe trong thính phòng nhỏ, ít người, với sự tĩnh lặng. Romance tuôn chảy theo dòng cảm xúc, không bị bó buộc bởi nhịp điệu và tiết tấu nhưng được “kiềm chế” không thăng hoa một cách tự do. Những buồn vui, những cung bậc cảm xúc của romance dịu dàng và sâu thẳm.

Có nhạc sỹ đã nói rằng: “Romance dễ nghe hơn so với các tác phẩm khí nhạc nhưng không dễ “vào tai” như ca khúc nhạc trẻ hoặc ca khúc quần chúng, nó đòi hỏi người nghe phải có trải nghiệm cuộc sống và tập trung hơn”.

Với đêm phố Hội, dường như điều đó là đúng. Để nghe được những âm thanh của bản romance đêm phố Hội, ngoài những xúc cảm lãng mạn, trữ tình, sự nhạy cảm của tâm hồn; người ta còn cần cả một chiều sâu văn hóa được lắng đọng bởi thời gian!

Hà Thành
(Bài đăng trên Tạp chí Kiến trúc số 6-2024)